Η Αργεντινή, η Ελλάδα και η Αριστερά - του Σταύρου Μαυρουδέα

Αναδημοσίευση  από το Blog του Σταύρου Μαυρουδέα

 Σταύρος Δ. Μαυρουδέας

Αθήνα, Αύγουστος 2014

1.      Πρόλογος

Πρόσφατα η Αργεντινή ξανάρθε στο προσκήνιο των ελληνικών πολιτικών αντιπαραθέσεων με αφορμή την λογιστική (και όχι πραγματική) στάση πληρωμών της λόγω της απόφασης του αμερικανικού δικαστηρίου του υπέργηρου και υπερσυντηρητικού T.Griesa που δικαίωσε τα λεγόμενα κερδοσκοπικά ταμεία – όρνεα (vulture funds) που αγόρασαν – αντί πινακίου φακής – τα ομόλογα της ελάχιστης μειοψηφίας των δανειστών που δεν συμμετείχαν στην αναδιάρθρωση του αργεντινού χρέους και επιδιώκουν την πληρωμή τους στο ακέραιο (επιτυγχάνοντας κέρδη της τάξης του 1600%). Η στάση αυτή πληρωμών είναι λογιστική και τεχνική και όχι πραγματική γιατί η Αργεντινή εξυπηρετεί το αναδιαρθρωμένο χρέος της (που περικόφτηκε κατά περίπου 70%) προς την τεράστια πλειοψηφία των ξένων δανειστών της. Απλά το αμερικάνικο δικαστικό σύστημα – που παρεμπιπτόντως για τα εγχώρια δυτικά παπαγαλάκια, που φληναφούν περί αποκομματικοποίησης και αποπολιτικοποίησης, είναι εξόφθαλμα κομματικοποιημένο – απαγορεύει την εξυπηρέτηση του καθώς αυτή γίνεται μέσω αμερικανικής τράπεζας.

Τα εγχώρια συστημικά παπαγαλάκια των ΜΜΕ της διαπλοκής και της εξωνημένης συγκυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ όρμησαν κυριολεκτικά σαν όρνεα να πείσουν ότι αυτά παθαίνει όποιος τολμά να συγκρουστεί με τα διεθνή ιμπεριαλιστικά κέντρα. Όλος αυτός ο συρφετός των σύγχρονων νενέκων – παραποιώντας κατάφορα την πραγματικότητα και διαστρέφοντας χυδαία τα οικονομικά δεδομένα – προσπαθούν να πείσουν ότι κάθε αντίσταση είναι καταστροφική και μόνο η υποταγή και ο σφουγγοκωλαρισμός απέναντι στα εγχώρια και ξένα καπιταλιστικά συμφέροντα, στον οποίο οι ίδιοι ασμένως επιδίδονται, είναι ο μόνος λογικός δρόμος. Κάθε τι άλλο είναι αποκοτιά.

Από την άλλη όμως η μεγάλη πλειοψηφία της ελληνικής Αριστεράς αλλά και διάφοροι προβεβλημένοι ριζοσπαστικοί σχολιαστές είτε πρόβαλλαν μία υπεράσπιση της Αργεντινής που είναι εικονική (π.χ. ΣΥΡΙΖΑ) είτε έκαναν τους Πόντιους Πιλάτους (π.χ. ΚΚΕ) είτε καλλιεργούν διάφορες παραπλανητικές απόψεις (π.χ. συγκάλυψη του ρόλου του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και κριτική στην υποτιθέμενη «σοσιαλμανία» του Κιρχνερισμού ή άκριτη υποστήριξη και θαυμασμός στον Κιρχνερισμό του «σοβαρού καπιταλισμού»). Σε καμία περίπτωση δεν αφομοίωσαν τα πολύτιμα μαθήματα που δίνει η περίπτωση της Αργεντινής για την ελληνική Αριστερά και το λαϊκό κίνημα. Ιδιαίτερα δεν κατανοούν – και μάλλον δεν δίνουν δεκάρα για να το κάνουν – την αποτυχία της αργεντίνικης Αριστεράς να ηγεμονεύσει πάνω στη ρωγμή της κρίσης το 2001 και το σύρσιμο του λαϊκού κινήματος πίσω από την νεο-περονιστική εκδοχή του Κιρχνερισμού. Μόνο η μοναχική φωνή της Πρωτοβουλίας για την Αριστερή Μετωπική Συμπόρευση (http://aristerisymporefsi.gr) έθεσε το πρόβλημα στη σωστή του διάσταση.

Το κείμενο αυτό αποσκοπεί να συμβάλλει σε μία σοβαρή και νηφάλια συζήτηση που πρέπει να γίνει μέσα στη ελληνική Αριστερά και στο εργατικό κίνημα για την Αργεντινή και τα χρήσιμα συμπεράσματα που πρέπει να εξαχθούν από αυτή. Ιδιαίτερα αποσκοπεί να τονίσει την επιτακτική ανάγκη της μετωπικής συμπόρευσης όλων των ζωντανών δυνάμεων της Αριστεράς και της εργασίας με βάση ένα μεταβατικό πρόγραμμα σύγκρουσης με τον ιμπεριαλισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και το σύστημα που θα λύνει τα άμεσα προβλήματα επιβίωσης της μεγάλης εργαζόμενης πλειονότητας και ταυτόχρονα θα ανοίγει τον δρόμο για το ριζικό μετασχηματισμό της κοινωνίας στην κατεύθυνση της «δημοκρατίας της δικαιοσύνης και της εργασίας».

Το κείμενο απαρτίζεται από τα ακόλουθα τμήματα. Το επόμενο τμήμα παρουσιάζει συνοπτικά την ιστορική διαδρομή του αργεντίνικου καπιταλισμού και την κατάρρευση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου. Το τρίτο τμήμα αναλύει την επανασταθεροποίηση του συστήματος και το πολιτικό και οικονομικό σχέδιο του Κιρχνερισμού. Το τελευταίο τμήμα προτείνει τα συμπεράσματα που πρέπει να εξάγει το ελληνικό λαϊκό κίνημα και η Αριστερά από την περίπτωση της Αργεντινής. 

2.     Η ιστορική διαδρομή του αργεντίνικου καπιταλισμού και η κατάρρευση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου

Ιστορικά, η Αργεντινή έχει αρκετές ομοιότητες αλλά και σημαντικές διαφορές με την Ελλάδα καθώς έχει ακολουθήσει μία παρόμοια διαδρομή. Είναι και αυτή μία καπιταλιστική χώρα δεύτερης εσοδείας (δηλαδή ακολούθησε τις δυτικές χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής που πρώτες προχώρησαν στο δρόμο του καπιταλισμού αλλά και προηγήθηκε άλλων χωρών της Ασίας και της Αφρικής) και ενδιάμεσου επιπέδου καπιταλιστικής ανάπτυξης (καθώς από κάποια στιγμή και μετά, ιδιαίτερα από τον μεσοπόλεμο και μετά, αναπτύχθηκε ραγδαία αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να φθάσει την ομάδα χωρών πρώτης εσοδείας). Ήταν πάντα σε στενή σύνδεση με την πρωτοπόρα ομάδα και αυτό μετέφερε τόσο δεσμούς πολιτικής και οικονομικής εξάρτησης όσο και την πίεση να φθάσει την πρώτη. Γι’ αυτό εντάσσεται επίσης στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα καθώς μπορεί και εκμεταλλεύεται λιγότερο αναπτυγμένες χώρες αλλά ταυτόχρονα η ίδια υπάγεται στην ισχύ των πιο αναπτυγμένων ΗΠΑ και δυτικοευρωπαϊκών χωρών. Έχει επίσης ευρύτατα μεσαία στρώματα, όπως και η Ελλάδα, σε αντίθεση με τις πιο αναπτυγμένες δυτικές χώρες. Τέλος, για να ενσωματωθεί ο κοινωνικός και πολιτικός ριζοσπαστισμός ανδρώθηκε ο Περονισμός, ένα ρεύμα παρόμοιο με το ΠΑΣΟΚ αλλά με πολύ πιο μακρά ιστορία (ξεκινά από τον μεσοπόλεμο και φθάνει μέχρι σήμερα), πολύ πιο ισχυρές κοινωνικές βάσεις και πολύ πιο ριζοσπαστικές εκφάνσεις. Ο Περονισμός – ο οποίος σημειωτέον εκτός από αριστερές είχε και δεξιές (ακόμη και φασίζουσες) πτέρυγες – σημάδεψε την εξέλιξη της σύγχρονης Αργεντινής και ιδιαίτερα κατόρθωσε να ηγεμονεύσει σε όλο το χώρο της Αριστεράς, πράγμα που δεν πέτυχε το ΠΑΣΟΚ.

Από την άλλη βέβαια η Αργεντινή είναι μία πολύ πιο πλούσια σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους χώρα σε σχέση με την Ελλάδα. Έχει ένα πολύ πιο ισχυρό μεταποιητικό τομέα (που από το 2012 είναι ο μεγαλύτερος της οικονομίας, σε αντίθεση με την ελληνική οικονομία που ηγεμονεύεται από τις υπηρεσίες) και ο οποίος βέβαια συνδέεται στενά με τον πρωτογενή τομέα (καθώς ο μεγάλος όγκος της παραγωγής του είναι μεταποιημένα αγροτο-κτηνοτροφικά προϊόντα). Όμως έχει και ένα ισχυρό τμήμα βαριάς βιομηχανίας (π.χ. αυτοκινητοβιομηχανία, που ενισχύθηκε ιδιαίτερα, στα πρώτα βήματα του, από στρατιωτικές βιομηχανίες (βλέπε Μαυρουδέας (1996)).

Η κρίση του 1930 εξώθησε την Αργεντινή στην υιοθέτηση πολιτικών εκβιομηχάνισης καθώς η κατάρρευση της παγκ. οικονομίας δημιούργησε την ανάγκη αλλά έδωσε και την ευκαιρία ανάπτυξης της εγχώριας βιομηχανίας. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν προϋπήρχαν σημαντικές εγχώριες μεταποιητικές δραστηριότητες (βλέπε Μαυρουδέας (1996)). Αντίθετα, ήδη από την αρχή του 20ου αιώνα περίπου το 20% του εργατικού δυναμικού εργαζόταν στην μεταποίηση, στην οποία αναλογούσε το 10 με 15% του συνολικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Η Αργεντινή είχε ήδη από εκείνη την περίοδο φθάσει ένα βαθμό εκβιομηχάνισης που η μεσαία αναπτυσσόμενη χώρα δεν έφθασε παρά μόνον μετά τον Β΄ Παγκ. Πόλεμο.

Ο πρώτος τύπος πολιτικών εκβιομηχάνισης, που εφαρμόσθηκαν στην περίοδο 1930-50, ήταν η Υποκαθιστούσα Εισαγωγές Εκβιομηχάνιση (Import Substituting Industrialisation – ISI). Η πολιτική της Υποκαθιστούσας Εισαγωγές Εκβιομηχάνισης επιδιώκει μία συστηματική και σχεδιασμένη εκβιομηχάνιση με δύο βασικούς πυλώνες: (1) την μεταφορά πόρων από τον παραδοσιακό (αγροτικό) τομέα στο σύγχρονο (βιομηχανικό) τομέα και (2) την προστασία της εγχώριας οικονομίας (μέσω δασμών κλπ.) από τον ξένο ανταγωνισμό. Ο τύπος αυτός πολιτικής ανήκει στο αναπτυξιακό υπόδειγμα (developmentalism ή ισπανικά desarrollismo) που δίνει έμφαση στο ρόλο της ανάπτυξης, σε αντίθεση με πιο συντηρητικές σταθεροποιητικές πολιτικές, και θεωρεί ότι αυτή θα προέλθει από την ανάπτυξη της εγχώριας οικονομίας που πρέπει να προστατευθεί από τον ξένο ανταγωνισμό. Στην εκδοχή της Υποκαθιστούσας Εισαγωγές Εκβιομηχάνισης δεν είχε πάρει τον συγκροτημένο χαρακτήρα που απέκτησε το υπόδειγμα αυτό με τον Λατινοαμερικάνικο Δομισμό αργότερα. Στην πρώτη δεκαετία του το υπόδειγμα αυτό βασίσθηκε στην αύξηση της εσωτερικής ζήτησης ιδιαίτερα μέσω της αύξησης του μεριδίου των μισθών (ιδιαίτερα στη βιομηχανία). Στη δεύτερη δεκαετία βασίσθηκε στις δημόσιες δαπάνες. Η πολιτική αυτή, ιδιαίτερα στη δεύτερη φάση της βασίσθηκε σε δημόσια ελλείμματα που χρηματοδοτούνταν μέσω του πληθωρισμού (και έτσι αποφευγόταν η αύξηση της φορολογίας). Στην περίοδο της Υποκαθιστούσας Εισαγωγές Εκβιομηχάνισης συγκροτείται και εδραιώνεται ο Περονισμός καθώς η ανοδική πορεία της αργεντίνικης οικονομίας σε συνδυασμό με την μεταπολεμική «χρυσή εποχή» του παγκ. καπιταλισμού έδωσε την δυνατότητα ενσωμάτωσης του εργατικού κινήματος μέσω των μισθολογικών αυξήσεων και της αύξησης της απασχόλησης αλλά και μέσω της θεσμικής ενσωμάτωσης του στο κράτος. Ο Περονισμός (με τον αυταρχικό λαϊκισμό του) αλλά και σχεδόν όλες οι υπόλοιπες κυβερνήσεις της περιόδου προώθησαν μία σχετική αναδιανομή του εισοδήματος, κυρίως προς την πλευρά της βιομηχανικής εργατικής τάξης (καλυπτόμενη όμως, κατά βάση, από την αύξηση τόσο του ποσοστού όσο και της μάζας της υπεραξίας). Επομένως, οι ελλειμματικοί προϋπολογισμοί και η αναδιανομή του εισοδήματος ήταν βασικά χαρακτηριστικά αυτού του μοντέλου. Όμως, τα ελλείμματα και ο πληθωρισμός είναι μία απαίτηση σε μέλλουσα παραγωγή. Όσο ο ρυθμός ανάπτυξης την καλύπτει εγκαίρως – δεδομένων των χρονικών υστερήσεων στην εκπλήρωση της απαίτησης – δεν παρουσιάζονται προβλήματα. Όταν όμως τόσο η παραγωγική δομή (δηλαδή η συγκεκριμένη μορφή υπό την οποία η εργασία υπάγεται στο κεφάλαιο) όσο και η μορφή του συνολικού κυκλώματος του κεφαλαίου (και ιδιαίτερα η συγκεκριμένη μορφή των σχέσεων μεταξύ των βασικών μερίδων του κεφαλαίου) εξαντλήσουν τα όρια τους, τότε η επίτευξη του αναγκαίου ποσοστού κερδοφορίας αποτυγχάνει και προβλήματα αξιοποίησης εμφανίζονται σχεδόν μονίμως. Αυτά παίρνουν την μορφή προβλημάτων του ισοζυγίου πληρωμών (εκφράζοντας μία μειωμένη ανταγωνιστικότητα σε σχέση με ξένους ανταγωνιστές) και έναν επιταχυνόμενο πληθωρισμό (καθώς οι κυβερνήσεις προσφεύγουν στις συνταγές παλιών επιτυχιών). Δεδομένης της επιβράδυνσης της μεγέθυνσης και του υψηλότερου πληθωρισμού, η αναδιανομή του εισοδήματος έγινε δύσκολη. Ως συνεπακόλουθο, οι προηγουμένως υπολανθάνοντες ταξικοί ανταγωνισμοί επανήλθαν στο προσκήνιο. Έτσι από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 η «χρυσή εποχή» της Υποκαθιστούσας Εισαγωγές Βιομηχανοποίησης είχε τελειώσει και η αργεντίνικη οικονομία ήταν σε αναβρασμό.

Δύο οικονομικά ρεύματα συγκρούστηκαν για το ποιο θα είναι το διάδοχο υπόδειγμα οικονομικής πολιτικής και ιδιαίτερα για το πώς θα αντιμετωπισθεί το πρόβλημα του πληθωρισμού: η σχολή του Λατινοαμερικανικού Δομισμού (Latin American Structuralism) και ο Μονεταρισμός (δηλαδή ο πρώιμος πρόγονος των σημερινών νεοφιλελεύθερων πολιτικών). Υπήρξε μία περίοδος διαδοχικής εφαρμογής και των δύο αυτών στρατηγικών: στα 1959-62 εφαρμόζεται το πρώτο Μονεταριστικό πείραμα, ακολουθούμενο από ένα μακρύ Δομιστικό πείραμα (που εφαρμόσθηκε τόσο κατά την περίοδο διακυβέρνησης των Ριζοσπαστών στα 1963-66 αλλά και κατά την Περονιστική κυβέρνηση του 1973-76). Και τα δύο εμφάνισαν προβλήματα. Συνεπώς, μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1976 εμφανίσθηκε ένας νέος υποψήφιος οικονομικής πολιτικής: η Νομισματική Προσέγγιση στο Ισοζύγιο Πληρωμών ή Παγκόσμιος Μονεταρισμός ή Μονεταρισμός της Ανοικτής Οικονομίας (δηλαδή οι σύγχρονες νεοφιλελεύθερες πολιτικές). Το μοντέλο αυτό κυριάρχησε στην Αργεντινή από το 1976 μέχρι το 2001 και φυσικά οδήγησε στην κρίση και την χρεωκοπία του 2001.

Η EBU καταγγέλλει την προσπάθεια ελέγχου της ΝΕΡΙΤ από την κυβέρνηση

Αναδημοσίευση από την Αυγή

Ευρωπαϊκή Ένωση Ραδιοτηλεόρασης

12 Αυγούστου 2014
Προς κ. Αντώνιο Σαμαρά
Πρωθυπουργό
Ελλάδα

Θέμα: Διορισμός εποπτικού συμβουλίου ΝΕΡΙΤ, τροποποιήσεις στον Νόμο 4173/2013

Aγαπητέ κύριε Πρωθυπουργέ,

Όπως ίσως γνωρίζετε, η Ευρωπαϊκή Ένωση Ραδιοτηλεόρασης (EBU) έδειξε πολύ ενεργό ενδιαφέρον στην περσινή πρωτοβουλία για τη μεταρρύθμιση της δομής των δημόσιων ΜΜΕ στην Ελλάδα, και με τις ενέργειές της από τότε, η EBU έχει αποδείξει περίτρανα την υποστήριξή της σε αυτή την πρωτοβουλία, αν και είχε προκαλέσει τη διάλυση ενός από τα ιδρυτικά της μέλη, της ΕΡΤ. Ωστόσο, από τα τραυματικά γεγονότα του Ιουνίου του 2011 έχουμε αγωνιστεί να υποστηρίξουμε τη ΝΕΡΙΤ, όπως ωριμάζει, με την ελπίδα ότι θα γίνει ένα απολύτως κατάλληλο υποψήφιο μέλος της ΕBU αργότερα φέτος.

Mε βαθιά ανησυχία λοιπόν για το μέλλον της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης στην Ελλάδα, μάθαμε για τη νέα διαδικασία διορισμού του Εποπτικού Συμβουλίου της ΝΕΡΙΤ, το οποίο υιοθετήθηκε/επικυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο στις 5 Αυγούστου 2014.

Όπως γνωρίζετε, το κλείσιμο της ΕΡΤ, πέρυσι, ήγειρε πολλές σοβαρές ανησυχίες, τόσο εθνικά όσο και διεθνώς, για τη δημόσια ραδιοτηλεόραση και την ελευθερία και τον πλουραλισμό των οπτικοακουστικών μέσων στην Ελλάδα. Αυτές οι επικρίσεις αντισταθμίστηκαν από την άμεση δημιουργία μιας ενδιάμεσης οργάνωσης και την υπόσχεση πως η νέα δημόσια ραδιοτηλεόραση θα ήταν αποστασιοποιημένη από πολιτικές δυνάμεις. Στην πραγματικότητα ο περσινός Νόμος 4173/2013 για τη ΝΕΡΙΤ εισήγαγε έναν αριθμό σημαντικών δικλίδων ασφαλείας για την προστασία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης από αδικαιολόγητη πολιτική επιρροή και οι κανόνες για τον διορισμό των μελών του Εποπτικού Συμβουλίου ήταν ένα βασικό κομμάτι αυτών.

Είναι ενδιαφέρον να πούμε πως η πρόσφατη απόφαση του Ακυρωτικού Δικαστηρίου (σ.σ.: Συμβούλιο της Επικρατείας), που απέρριψε την προσφυγή ακυρώσεως της κοινής υπουργικής απόφασης που επέβαλε το κλείσιμο της ΕΡΤ, βασίστηκε ώς ένα βαθμό σε αυτή την υπόσχεση. Στην απόφασή του (παράγραφος 17), το Δικαστήριο έκανε ρητή αναφορά στις διατάξεις του Νόμου 4173/2013 οι οποίες εισήχθησαν για να διασφαλίσουν πως ο διορισμός των νέων διοικητικών οργάνων θα ήταν ανεξάρτητος από την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία.

Εκπλησσόμαστε και απογοητευόμαστε που αυτοί οι κανόνες έχουν αλλαχθεί εν μια νυκτί, χωρίς την κατάλληλη δημόσια διαβούλευση και συζήτηση και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η καλύτερη πρακτική στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά τις νομικές δικλίδες ασφαλείας για να εξασφαλιστεί μια ανεξάρτητη και πλουραλιστική σύνθεση των εποπτικών οργάνων της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης.

Αν και κατανοούμε πως η αρχική διαδικασία διορισμού στον περσινό νόμο ήταν υπερβολικά περίπλοκη και χρονοβόρα, νιώθουμε πως η νέα διαδικασία στερείται νομικών δικλίδων ασφαλείας για την ανεξαρτησία και τον πλουραλισμό, καθώς η σύνθεση του Εποπτικού Συμβουλίου πλέον καθορίζεται από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής με απλή πλειοψηφία, βασισμένη σε μια (μη δεσμευτική) πρόταση του υπουργού που είναι αρμόδιος για τη δημόσια ραδιοτηλεόραση.

Η Αργεντινή σωστά χρεοκόπησε - του Κώστα Λαπαβίτσα

Αναδημοσίευση από το ThePressProject

 

Για δεύτερη φορά σε μόλις μια δεκαετία η Αργεντινή κήρυξε στάση πληρωμών του χρέους της. Η πρώτη, το 2001, ήταν αποτέλεσμα των καταστροφικών οικονομικών πολιτικών που επέβαλε στη χώρα από τη δεκαετία του ΄90 το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι άλλοι διεθνείς οργανισμοί.

Η σημερινή ήρθε μετά από μια πολυετή άνιση νομική μάχη ως απόρροια της χρεοκοπίας του 2001. Μέσα από μια σειρά έντονα αμφιλεγόμενων κανονισμών ο Νεοϋορκέζος δικαστής Thomas Griesa επιχείρησε να επιβάλει στην Αργεντινή την πλήρη εκπλήρωση των αιτημάτων μιας ομάδας ομολογιούχων, γνωστών και ως «vulture funds» (αρπακτικά κεφάλαια).

Αυτά τα «αρπακτικά funds» είναι τα πιο απεχθή τμήματα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Συχνά δημιουργούνται με σκοπό να αγοράσουν το χρέος χωρών που βρίσκονται σε δύσκολη θέση σε χαμηλότατες τιμές και στη συνέχεια απαιτούν την πληρωμή του συνόλου τον ομολόγων που κατέχουν στην ονομαστική τους αξία χρησιμοποιώντας ως εργαλείο το δικαιικό σύστημα των ΗΠΑ ή του Ηνωμένου Βασιλείου προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους. Στην περίπτωση της Αργεντινής τα «αρπακτικά» είναι η NML Capital και η EM Ltd που διαχειρίζονται αντίστοιχα οι δισεκατομμυριούχοι Paul Singer και Kenneth Dart που βρέθηκαν με ένα ελάχιστο μερίδιο του χρέους της χώρας μετά τις δύο αναδιαρθρώσεις που έγιναν το 2005 και το 2010.

Η Αργεντινή αντικατέστησε τα παλιά ομόλογα που είχαν εκδοθεί πριν το 2001 με μια σειρά νέων ομολόγων με μικρότερη αξία (κατά μέσο όρο 40% χαμηλότερη) με καλύτερους όρους αποπληρωμής που συχνά συνδέονται με την αύξηση του ΑΕΠ της χώρας. Οι αναδιαρθρώσεις έγιναν τελικά δεκτές από τους κατόχους σε ποσοστό άνω του 91% της αξίας των παλαιών ομολόγων. Το υπόλοιπο 9% βρίσκεται στα λεγόμενα «hod-outs», μεταξύ των οποίων είναι και τα «vulture funds». Κατά την διάρκεια των αναδιαρθρώσεων αυτά τα «αρπακτικά» αγόρασαν ένα ελάχιστο τμήμα των παλαιών ομολόγων αξίας περίπου 1,5 δισ. δολαρίων σε πολύ χαμηλές τιμές και στη συνέχεια επιδίωξαν να αναγκάσουν την Αργεντινή να τους εξοφλήσει στην ονομαστική αξία διασφαλίζοντας γιγάντια κέρδη που εκτιμούνται σε 1600%.

Τα «vulture funds» ξεκίνησαν μια αδυσώπητη νομική εκστρατεία όλα αυτά τα χρόνια μέχρι που ο δικαστής Griesa τους έδωσε μια εξαιρετική ευκαιρία να κερδίσουν τη μάχη κρίνοντας ότι η Αργεντινή δεν μπορεί να συνεχίσει τις πληρωμές στα νέα αναδιαρθρωμένα ομόλογα εκτός αν εξοφλήσει στο ακέραιο τους κατόχους των παλαιών. Ο δικαστής απείλησε επίσης με κυρώσεις τις τράπεζες που θα συνεχίσουν τις πληρωμές για λογαριασμό της κυβέρνησης της Αργεντινής στους κατόχους αναδιαρθρωμένου χρέους. Το περίεργο είναι ότι ο δικαστής δεν φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει ότι περίπου το 70% του χρέους της Αργεντινής έχει αναδιαρθρωθεί σε πέσος και ευρώ και όχι σε δολάρια. Η απόφασή του, η οποία επικυρώθηκε από τα ανώτερα δικαστήρια των ΗΠΑ, έχει υπονομεύσει τη δικαιοδοσία των δικαστηρίων της Αργεντινής και της Βρετανίας για να μην αναφερθούμε στα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που βρέθηκαν σε μια απίστευτα δύσκολη θέση. Ο δικαστής άφησε την Αργεντινή με βασικά μόνο δύο επιλογές.

Η πρώτη ήταν να ικανοποιήσει πλήρως τα «αρπακτικά» πληρώνοντας 1,5 δισ. δολάρια. Τελικά η χώρα θα έπρεπε να έρθει σε συμβιβασμό και με το υπόλοιπο 9% των «hold-outs» ανεβάζοντας έτσι το λογαριασμό περίπου στα 15 δισ. Ακόμα χειρότερα όμως, οι κάτοχοι του 91% των αναδιαρθρωμένων ομολόγων θα μπορούσαν να ζητήσουν ίδια μεταχείριση εξαιτίας ενός όρου που περιέχεται στα νέα συμβόλαια, προσθέτοντας έτσι ακόμα 120 δισ. δολαρίων στο σύνολο των απαιτήσεων. Το κόστος δηλαδή θα ήταν απλά τεράστιο.

Η δεύτερη επιλογή ήταν να κηρύξει χρεοκοπία αναζητώντας αναδιάρθρωση του χρέους για μια ακόμα φορά. Η Αργεντινή θα μπορούσε να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία με τα «vulture funds» και τα «hold-outs» αλλά κάτι τέτοιο θα άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο νομικών αγωγών από τους κατόχους των αναδιαρθρωμένων ομολόγων και θα αύξανε δραματικά τη δύναμη των «αρπακτικών». Εναλλακτικά η Αργεντινή θα μπορούσε απλά να προσφέρει στους κατόχους ομολόγων ανταλλαγή με νέα που θα εκδίδονταν υπό το εγχώριο δίκαιο. Αν γινόταν κάτι τέτοιο το νέο χρέος θα ήταν προστατευμένο από κάθε επίθεση των «αρπακτικών».

Δεν αποτελεί έκπληξη που η Αργεντινή επέλεξε την χρεοκοπία. Τώρα αναμένουμε να δούμε ποιο δρόμο θα ακολουθήσει σχετικά με την αναδιάρθρωση του χρέους της. Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η χρεοκοπία του 2001 ήταν ιδιαιτέρως επιτυχημένη, αποδεσμεύοντας τη χώρα από τη μέγγενη του ΔΝΤ και της επιβαλλόμενης λιτότητας. Η Αργεντινή σημείωσε αξιοσημείωτο ρυθμό ανάπτυξης μέσα στην επόμενη δεκαετία, δεύτερο μετά από αυτόν της Κίνας, μειώνοντας σημαντικά τη φτώχεια. Η χρεοκοπία του 2014 δεν έγινε λόγω ανάγκης, αφού η χώρα έχει τα κεφάλαια και τη διάθεση να πληρώσει το βιώσιμο χρέος της που βρίσκεται μόλις στο 44% επί του ΑΕΠ της. Η χρεοκοπία επιβλήθηκε στην Αργεντινή από ένα δυσλειτουργικό παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ως εκ τούτου εναπόκειται τώρα στην Christina Fernandez και στον νεαρό υπουργό Οικονομικών, Axel Kiciloff, να επινοήσουν ένα τολμηρό και εναλλακτικό μονοπάτι ανάπτυξης. Θα έπρεπε να σταματήσουν να στοχεύουν στην επανένταξή τους στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές και αντ' αυτού να επικεντρωθούν στην ανάπτυξη του παραγωγικού ιστού της χώρας στηριζόμενοι στη βοήθεια και τους πόρους του Νότου.

Στο μεταξύ, οι ευρύτερες επιπτώσεις για τη διεθνή κοινότητα είναι εκτεταμένες. Μια μικρή ομάδα αδίστακτων κερδοσκόπων έχει αξιοποιήσει το δικαιικό σύστημα των ΗΠΑ διαταράσσοντας τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Το νομικό σύστημα των ΗΠΑ και ο δικαστής Griesa αποδείχτηκαν εντελώς ανίκανοι από τη στιγμή που προσέφεραν στα «αρπακτικά» και τα «hold-outs» ένα ισχυρότατο κίνητρο για τη μη αποδοχή αναδιαρθρωμένου χρέους. Ωστόσο οι χώρες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα αναδιάρθρωσης του χρέους τους όπως ακριβώς κάνουν οι επιχειρήσεις και οι ιδιώτες. Η νέα χρεοκοπία της Αργεντινής, πέρα από την προστασία των ζωτικών της συμφερόντων, αποτελεί και μια γενναία πράξη που μπορεί να επιτρέψει και σε άλλες χώρες να αντισταθούν στις επιθυμίες των δανειστών τους. Τα μαθήματα για τις υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης, και ιδιαιτέρως για την Ελλάδα, είναι προφανή. Είναι τώρα πολύ σημαντικό η Αργεντινή να έχει ευρεία υποστήριξη στην παρούσα μάχη.

Αλήθειες και ψέματα για τη χρεοκοπία της Αργεντινής - του Κώστα Εφήμερου

Αναδημοσίευση από το ThePressProject

Αυτές τις ώρες η Αργεντινή βρίσκεται στην κορύφωση ενός δράματος που ξεκίνησε από το μονομερές κούρεμα του χρέους της το 2001. Μετά την κατάρρευση και της τελευταίας προσπάθειας συμβιβασμού με τους κερδοσκόπους η Αργεντινή αναγκάζεται για 2η φορά σε μια δεκαετία να κηρύξει στάση πληρωμών (αν και η ίδια δεν το δέχεται χαρακτηρίζοντας την «επιλεκτική, προσωρινή και ιδιότυπη»).

Η υπόθεση λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις στην Ελλάδα από ότι αλλού κυρίως επειδή ο Αλέξης Τσίπρας είχε στο παρελθόν χρησιμοποιήσει το παράδειγμα της Αργεντινής και τώρα οι επικριτές του βρίσκουν μια μοναδική ευκαιρία για να καταφερθούν εναντίον του. Τι συνέβη όμως στα αλήθεια στην λατινική χώρα;

Σύντομο ιστορικό

Η Αργεντινή το 2001 βρισκόταν σε πολύ δύσκολη θέση. Η πολύχρονη «βοήθεια» του ΔΝΤ είχε οδηγήσει σε συνεχόμενη ύφεση με το Εθνικό Ακαθάριστο της Προϊόν να βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δεκαετιών ενώ και η ανεργία είχε εκτοξευτεί στο 25%. Τα Χριστούγεννα του 2001 και ενώ η κυβέρνηση της Αργεντινής αδυνατούσε να πληρώσει τα δάνεια που είχε συνάψει το ΔΝΤ αρνήθηκε να εκταμιεύσει την δόση του 1,3 δισ. επειδή η κυβέρνηση της χώρας δεν είχε εκπληρώσει όλα τα προαπαιτούμενα.

Η κυβέρνηση βρισκόμενη μπροστά σε μια μαζική φυγή κεφαλαίων επέβαλε περιορισμούς στις συναλλαγές (το γνωστό «Κοραλίτο») προκαλώντας μια πρωτοφανή κοινωνική αναστάτωση που μέτρησε στο δρόμο δεκάδες νεκρούς. Μετά από το Κοραλίτο και την κατάρρευση των συνομιλιών με το ΔΝΤ η κυβέρνηση της χώρας οδηγήθηκε στην κήρυξη στάσης πληρωμών και προχώρησε στο μονομερές κούρεμα χρέους αξίας 93 δισ. ευρώ. Το πρώτο πράγμα που έκανε φυσικά ήταν να ξεπληρώσει το ΔΝΤ του οποίου τα δάνεια καταστατικά δεν μπορούν να κουρευτούν.

Η Αργεντινή πρότεινε την ανταλλαγή των ομολόγων που είχαν εκδοθεί πριν το 2001 με νέα κουρεμένα κατά 70% με καλύτερους όρους αποπληρωμής και πέτυχε τελικά την συμφωνία με τους κατόχους σε ποσοστό πάνω από 91%. Ανάμεσα σε αυτούς που δεν δέχτηκαν το κούρεμα υπάρχουν και τα γνωστά vulture funds (κεφάλαια γύπες), κερδοσκοπικά funds δηλαδή που αγοράζουν ομόλογα σε εξευτελιστικές τιμές αποσκοπώντας να πιέσουν στην αποπληρωμή τους στην ονομαστική τους αξία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι για να πετύχει το κούρεμα και να γίνει πιο ελκυστικό στους κατόχους ομολόγων η Αργεντινή πρότεινε τα νέα ομόλογα να διέπονται από αμερικανικό δίκαιο. Έτσι μια σύμπραξη κερδοσκοπικών funds (NML Capital και EM Ltd των δισεκατομμυριούχων Paul Singer και Kenneth Dart) απευθύνθηκε στα δικαστήρια των ΗΠΑ απαιτώντας την αποπληρωμή των ομολόγων της πετυχαίνοντας μια πρωτόγνωρη απόφαση του δικαστή Griesa σύμφωνα με την οποία όχι μόνο η Αργεντινή θα πρέπει να πληρώσει στην ονομαστική αξία τα συγκεκριμένα ομόλογα αλλά αν δεν το κάνει δεν μπορεί να πληρώσει και τους ομολογιούχους που έχουν δεχτεί εθελοντικά το κούρεμα.

Αυτό ήταν το πικρό μάθημα για τις χώρες που εκδίδουν ομόλογα που ελέγχονται από ξένο δικαιακό σύστημα.

Η κυβέρνηση της Αργεντινής αναγκάστηκε σήμερα να προχωρήσει για δεύτερη φορά σε στάση πληρωμών αφού δεν κατάφερε να έρθει σε συμφωνία με τους δικηγόρους των κερδοσκόπων. Ο συμβιβασμός άλλωστε ήταν σχεδόν αδύνατος γιατί αφενός αν πλήρωνε τα περίπου 1,5 δις ευρώ που έχει επιδικάσει ο Griesa αυτόματα θα ξεκινούσαν νομικές διαδικασίες από τους υπόλοιπους ομολογιούχους με ομόλογα παλαιότερα του 2001 (αξίας περίπου 15 δισ. ευρώ), ενώ ακόμα πιο σημαντικό ρόλο έπαιξε ένας όρος των νέων ομολόγων (γνωστός ως RUFO) σύμφωνα με τον οποίο η Αργεντινή σε περίπτωση που μέχρι το Δεκέμβριο του 2014 αποζημίωνε με καλύτερους όρους κάποιους ομολογιούχους θα έπρεπε να προσφέρει την ίδια συμφωνία και σε όλους όσους κατείχαν τα νέα κουρεμένα ομόλογα.

Η αλήθεια και το διαζύγιο με την ελληνική δημοσιογραφία

Διαβάζοντας τα ρεπορτάζ σχετικά με τη χρεοκοπία της Αργεντινής εδώ και περίπου ένα μήνα δεν μπορείς να μην επισημάνεις την απίστευτη χαιρεκακία για όσα συμβαίνουν στο λαό της Αργεντινής.

Τα ΜΜΕ (αλλά και οι βουλευτές) που έχουν δώσει «τα ρέστα τους» για να υποστηρίξουν τον μονόδρομο του μνημονίου καλύπτουν την επίθεση κάποιων δισεκατομμυριούχων κερδοσκόπων σε ένα ολόκληρο λαό ως αφορμή για να επιτεθούν σε όσους επεσήμαναν ότι η Αργεντινή είχε αποδείξει ότι η σωτηρία μέσω της Τρόικας δεν είναι μονόδρομος.

Υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ της Αργεντινής και της Ελλάδας που κάνουν δύσκολη τη σύγκριση αλλά ωστόσο αξίζει να δούμε μερικά στοιχεία.

Η πρώτη και σημαντικότερη διαφορά μεταξύ της περίπτωσης της Ελλάδας και της Αργεντινής είναι ότι η τελευταία έχει περίπου υποχρεωτικά οδηγηθεί σε όλες τις κινήσεις της από το 2001 μέχρι σήμερα. Η Ελλάδα της ευρωζώνης μπορούσε να διαλέξει μεταξύ της αναδιάρθρωσης ή της προσπάθειας σωτηρίας μέσω του μηχανισμού στήριξης και είναι σχεδόν φυσικό οι πολιτικοί ηγέτες της να επιθυμούσαν την επιλογή με το μικρότερο πολιτικό κόστος.

Τα ρεπορτάζ στην Ελλάδα παραβλέπουν συχνά τα πραγματικά οικονομικά στοιχεία. Η οικονομία της Αργεντινής μετά την αναδιάρθρωση του 2001 είναι σήμερα η 3η μεγαλύτερη στη Λατινική Αμερική. Το Εθνικό Ακαθάριστο Προϊόν της αυξήθηκε κατά 60% μέσα σε μια δεκαετία και ο ρυθμός ανάπτυξής της είναι χειρότερος μόνο από αυτόν της Κίνας.

Ακαθάριστο Εγχώριο προϊόν, τρέχουσες τιμές

Το δημόσιο χρέος της μειώθηκε από το 169% στο 49% και συνεχίζει μειούμενο εξαιτίας του πρωτογενούς και εμπορικού της πλεονάσματος. Ακόμα πιο εντυπωσιακό (και σημαντικό για τους πολίτες) είναι η αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος που διπλασιάστηκε σε λιγότερο από 8 χρόνια μετά τη χρεοκοπία.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η αναδιάρθρωση του χρέους δημιούργησε συνθήκες παραδείσου στην Αργεντινή. Ο πληθωρισμός (επίσημος και ανεπίσημος) εκτινάχθηκε μετά την αποσύνδεση του πέσος με το αμερικανικό δολάριο και τα εισαγόμενα προϊόντα έγιναν ακριβά, προκαλώντας προβλήματα στη μεσαία τάξη, ωστόσο η μεγαλύτερη εικόνα παρουσιάζει μερικά πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία:

Η ανεργία έπεσε από το 25% το 2001 στο 7,2% ήδη από το 2013 ενώ το ποσοστό των πολιτών της χώρας που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας έπεσε από το 36% στο 22% (αφού πρώτα όμως έφτασε στο 48% τα δύο πρώτα χρόνια μετά την χρεοκοπία), ενώ το 2010 είχε πέσει στο ιστορικό χαμηλό του 12%.

Δείκτης ανεργίας

Μπορεί η Αργεντινή ως αποτέλεσμα της μονομερούς διαγραφής του χρέους να βρέθηκε εκτός αγορών αλλά αξίζει να ρίξουμε μια ματιά στα στοιχεία του ίδιου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Οι επενδύσεις στη χώρα από την στιγμή που η κυβέρνηση της Αργεντινής δέχτηκε τη βοήθεια του ΔΝΤ έπεσαν από το 21% στο 10% επί του ΑΕΠ ενώ από την στιγμή που οι εκπρόσωποί της έφυγαν από την Αργεντινή οι επενδύσεις ανέκαμψαν και ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο μέχρι και στο 27% επί του ΑΕΠ (το οποίο όπως είπαμε είχε σχεδόν διπλασιαστεί) το 2010.

Ακόμα και αν ανατρέξουμε σε στοιχεία πραγματικής οικονομίας όμως, όπως οι μισθοί, βλέπουμε ότι η συνολική μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων στα πρώτα χρόνια μετά την αναδιάρθρωση ήταν της τάξης του 13,4% (και όχι του 48% όπως στην Ελλάδα).

Είναι η Αργεντινή παράδεισος; Όχι. Ο πληθωρισμός της χώρας είναι υψηλός και η κυβέρνηση δεν επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων και προϊόντων. Επιβάλλει ισχυρούς δασμούς στις εισαγωγές προκειμένου να καταστήσει τα εγχώρια προϊόντα ανταγωνιστικά. Επιπλέον η χώρα παραμένει εκτός των αγορών και συνάπτει δανειακές συμβάσεις με διμερείς συμφωνίες (πρόσφατα ανακοινώθηκε δάνειο 8 δισ. από την Ρωσία).

Ωστόσο είναι αστείο να χρησιμοποιούμε τη σημερινή στάση πληρωμών ως απόδειξη ότι η Ελλάδα ακολούθησε το σωστό δρόμο. Στο σπίτι του κρεμασμένου, λέει ο λαός μας, δεν μιλάνε για σκοινί.

Οι έλληνες δημοσιογράφοι φαίνεται να χαίρονται πάρα πολύ με την χρεοκοπία της Αργεντινής επειδή ο Αλέξης Τσίπρας είχε προτείνει παλιότερα το παράδειγμα της. Η αλήθεια είναι ότι ορθότερη θα ήταν η σύγκριση με την Ισλανδία κυρίως επειδή η Αργεντινή ξεκινούσε από χειρότερο σημείο εκκίνησης εξαιτίας των πολλών δεκαετιών Χούντας και του ΔΝΤ. Άλλωστε όπως επισημαίνει ο οικονομολόγος Ρικάρντο Χάουσμαν «η Αργεντινή όταν χρεοκοπεί δεν το κάνει ευγενικά και με συγνώμες αλλά ζητάει και τα ρέστα, για αυτό την μισούν τα funds».

Τι θα μπορούσε να κάνει η Αργεντινή

Ο δικαστής Griesa

Πολλά γράφονται τις τελευταίες ημέρες για τις κινήσεις της αργεντίνικης κυβέρνησης. Κι όμως η πορεία των πραγμάτων δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική. Εξαιτίας του όρου RUFO όπως αναφέραμε προηγουμένως η Αργεντινή είναι υποχρεωμένη να περιμένει τουλάχιστον μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 2015 προκειμένου να συζητήσει με τους κερδοσκόπους μια πραγματική συμφωνία. Άλλωστε η αξία των ομολόγων που κρατούν οι «γύπες» (περίπου 1,5 δισ.) είναι πραγματικά μικρή για μια χώρα με ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 8% ετησίως. Θυμίζουμε μόνο ότι τα ομόλογα που πλήρωσε η Ελληνική κυβέρνηση σε κερδοσκοπικά κεφάλαια μετά το PSI υπολογίζονται σε περίπου 6 δισεκατομμύρια ευρώ. Τότε μάλιστα εκτός από τους Ανεξάρτητους Έλληνες που απαιτούσαν από τον Στουρνάρα να μάθουν λεπτομέρειες για τα ομόλογα που πληρώνονται στους κερδοσκόπους και ο ΣΥΡΙΖΑ είχε σιωπηλά συμφωνήσει με την πληρωμή τους.

Η ουσία ωστόσο είναι αλλού. Όπως επισημαίνει ο οικονομολόγος και καθηγητής Κώστας Λαπαβίτσας «οι επιπτώσεις της σημερινής στάσης πληρωμών της Αργεντινής είναι εκτεταμένες. Το νομικό σύστημα των ΗΠΑ μέσω του δικαστή Griesa εξέδωσε μια πρωτοφανή απόφαση η οποία θα έκανε τους ομολογιούχους να αρνούνται οποιαδήποτε αναδιάρθρωση χρέους. Οι χώρες όμως πρέπει να μπορούν να αναδιαρθρώνουν τα χρέη τους όπως οι επιχειρήσεις και οι ιδιώτες. Η απόφαση της Αργεντινής να μην δεχτεί κανένα συμβιβασμό εκτός από την υποστήριξη των συμφερόντων της ταυτόχρονα είναι και μια γενναία πράξη που πρέπει να υποστηριχτεί από όλους, ιδιαίτερα από τις υπερχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης».