Οδηγός για αρχάριους: Οι προειδοποιητικές βολές της ΕΚΤ - Εφημερίδα των Συντακτών

 Αναδημοσίευση από την Εφημερίδα των Συντακτών

«Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα το βράδυ της Τετάρτης θέλησε να θυμίσει στη ριζοσπαστική αντι-μνημονιακή κυβέρνηση της Αθήνας, ποιος κρατάει στα χέρια του την εξουσία στην ευρωζώνη» γράφουν οι Financial Times και εξηγούν με ερωτήσεις και απαντήσεις, το πώς και το γιατί.

Η απόφαση της Φρανκφούρτης να περιορίσει την πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών σε φθηνή χρηματοδότηση ήταν μια προειδοποιητική βολή προς την Ελλάδα και τους ηγέτες της ευρωζώνης.

Το μήνυμα ήταν σαφές: η κυβέρνηση υπό τον ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να σκεφτεί ξανά την απειλεί της να εγκαταλείψει το πρόγραμμα διάσωσης όταν αυτό λήξει στις 28 Φεβρουαρίου και να καταλήξει σε μια νέα συμφωνία με την ευρωζώνη το συντομότερο δυνατόν. Εάν δεν το κάνει η τύχη του τραπεζικού συστήματος της χώρας -και εν τέλει η συμμετοχή της στην ευρωζώνη- κρέμεται από μια κλωστή. 

Πώς απέκτησε λοιπόν η ΕΚΤ τόσο ισχύ;

Λόγω της πολιτικής της για τις εξασφαλίσεις: τους κανόνες δηλαδή βάσει των οποίων καθορίζονται ποια περιουσιακά στοιχεία μπορούν να δώσουν ως εγγύηση οι τράπεζες για να πάρουν μετρητά από την ΕΚΤ. Από την αρχή της οικονομικής κρίσης, η ΕΚΤ έχει επιτρέψει στις τράπεζες να δανείζονται όσα μετρητά θέλουν και σε όλο και περισσότερα χαμηλά επιτόκια. προς το παρόν το βασικό επιτόκιο αναχρηματοδότησης είναι μόλις 0,05%. Για για διασφαλιστεί ότι η ΕΚΤ είναι καλυμμένη στην περίπτωση που κάποια τράπεζα χρεοκοπήσει, όποιος θέλει να δανειστεί πρέπει να «παρκάρει» ανάλογες εγγυήσεις στην ΕΚΤ, μέχρι να ωριμάσουν τα δάνεια που έχει πάρει. 

Πώς άλλαξε αυτούς τους κανόνες η ΕΚΤ;

Οι κανόνες βάσει των οποίων η ΕΚΤ δέχεται εγγυήσεις για τη δανειοδότηση των τραπεζών, έχουν υποστεί «διορθώσεις» συν τω χρόνω και βεβαίως από την έναρξη της κρίσης και μετά. Οπως λέει και ο Κάρλ Γουέλαν, καθηγητής Οικονομικών στο Δουβλίνο, στις αποφάσεις της ΕΚΤ για το ποιες εγγυήσεις μπορεί να δεχθεί και ποιες όχι, υφέρπει και η πολιτική. Για παράδειγμα, η απόφασή της να δεχθεί ομόλογα-σκουπίδια επρόκειτο να λήξει στις 28 Φεβρουαρίου, εάν η κυβέρνηση υπό τον ΣΥΡΙΖΑ πραγματοποιούσε την απειλή της και εγκατέλειψε το πρόγραμμα και την τρόικα. Τώρα η προθεσμία αυτή εκπνέει στις 11 Φεβρουαρίου, μια ημέρα πριν τη Σύνοδο Κορυφής και πιθανώς ανήμερα της έκτακτης συνάντησης του Eurogroup, εφόσον τελικά πραγματοποιηθεί. Με απλά λόγια, σχολιάζουν οι FT: Ο ΣΥΡΙΖΑ απειλεί να εγκαταλείψει το πρόγραμμα διάσωσης» και η ΕΚΤ απαντά στην πρόκληση.

Γιατί, λοιπόν, έχουν σημασία για την ελληνική κυβέρνηση οι νέοι κανόνες για τις εγγυήσεις;

Πρώτα πρέπει να εξεταστεί πώς επηρεάζονται οι ελληνικές τράπεζες. Μέχρι το τέλος του περασμένου χρόνου είχαν δανειστεί από την ΕΚΤ περίπου 56 δισ. ευρώ. Η ΕΚΤ δεν έχει αποκαλύψει πόσα από αυτά τα δάνεια καλύπτονται από εγγυήσεις σαν αυτές που έπαψαν να γίνονται δεκτές από την Τετάρτη το βράδυ. Αλλά το ποσό μπορεί να φθάνει τα 50 δισ. Τώρα, μετά την απαγόρευση οι ελληνικές τράπεζες έχουν δυο επιλογές: ή να δώσουν καινούργιες εγγυήσεις από τις 11 Φεβρουαρίου και μετά ή να ξεπληρώσουν στην ΕΚΤ αυτά που χρωστάνε. 

Κι εάν δεν μπορούν να βρουν νέες εγγυήσεις;

Είναι μάλλον απίθανο να μπορέσουν να βρουν μέχρι την επόμενη εβδομάδα. Αλλά αυτό δεν προκαλεί κατ' ανάγκη άμεσο πρόβλημα στη χρηματοδότησή τους. Αντί να δανειστούν από την ΕΚΤ, μπορούν να δανειστούν από την Τράπεζα της Ελλάδας, μέσω του γνωστού ELA. Οι τράπεζες θα πρέπει να θεωρούνται βιώσιμες για να δικαιούνται να πάρουν δάνειο. Αλλά οι ακριβείς όροι και κανόνες για τον ELA καλύπτονται από πυκνό πέπλο μυστηρίου. Οι όροι για τον έκτακτο αυτό δανεισμό είναι στη διακριτική ευχέρεια της κάθε κεντρικής τράπεζας κι εξαρτώνται από το ρίσκο που θέλει να πάρει. Η υπόθεση είναι ότι η τράπεζα της Ελλάδος θα συνεχίσει να δέχεται ελληνικά κρατικά ομόλογα και χρέος με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. Ωστόσο η χρηματοδότηση μέσω του ELA θα κάνει τον δανεισμό πιο ακριβό για τις τράπεζες.

Επομένως η Αθήνα και οι ελληνικές τράπεζες μπορούν να βασίζονται στην κεντρική τράπεζα της χώρας

Όχι ακριβώς. Είναι η ΕΚΤ που δίνει την τελική έγκριση στις κεντρικές τράπεζες των χωρών να χορηγούν αυτή την έκτακτη χρηματοδότηση. Αυτό που έγινε την τετάρτη ήταν να περιοριστεί η πρόσβαση των Ελληνικών τραπεζών στην εύκολη, γρήγορη, φθηνή χρηματοδότηση. Ηταν σαφέστατα μια προειδοποίηση. Κανείς δεν περίμενε ότι θα ληφθεί αυτή η απόφαση τόσο γρήγορα. Και αναμφίβολα προκαλεί ερωτήματα για το εάν η ΕΚΤ θα συνεχίσει να προειδοποιεί την Ελλάδα με τον ίδιο τρόπο, απαγορεύοντας ή περιορίζοντας την χορήγηση έκτακτη χρηματοδότησης από την Τράπεζα της Ελλάδος, πράγμα που μπορεί να κάνει με πλειοψηφία δύο τρίτων του διοικητικού συμβουλίου της. Η επόμενη συνάντηση του οποίου είναι στις 18 Φεβρουαρίου, σχεδόν μία εβδομάδα μετά τη Σύνοδο Κορυφής. Απόφαση για απαγόρευση της χρήσης του ELA θα είναι ένα ακραίο - και πολιτικό - βήμα που θα ανάγκαζε την Αθήνα να επιβάλει ελέγχους στη διακίνηση του κεφαλαίου ή ακόμα και να οδηγήσει τη χώρα έξω από την ευρωζώνη.  

Τι άλλο μπορεί να κάνει η ΕΚΤ για να συνεχίσει να ασκεί πιέσεις; 

Το σχέδιο του Έλληνα υπουργού Οικονομικών να εκδώσει έντοκα γραμμάτια 10 δισ. για να χρηματοδοτηθεί η χώρα από τα τέλη Φεβρουαρίου και για τρεις μήνες, επίσης βρίσκει αντίθετη την ΕΚΤ. Σύμφωνα με τους όρους τους προγράμματός της, η Ελλάδα μπορεί να εκδώσει έντοκα γραμμάτια έως 15 δισ.. Αναμφίβολα η ΕΚΤ θα επιμείνει να τηρηθεί αυτό το όριο. Εάν η Ελλάδα πραγματοποιήσει την απειλή της και εγκαταλείψει το πρόγραμμα διάσωσης στις 28 Φεβρουαρίου, είναι απίθανο να μπορέσει η ΕΚΤ να εμποδίσει την έκδοση κι άλλων γραμματίων. Ωστόσο, έχει τα μέσα να εμποδίσει τις ελληνικές τράπεζες να τα αγοράσουν. Οι τράπεζες δεν μπορούν να χρησιμοποιούν γραμμάτια πάνω από 3,5 δισ. ως εγγυήσεις για να διασφαλίσουν ρευστότητα είτε μέσω της ΕΚΤ είτε μέσω του ELA. Επομένως θα είναι πολύ ευάλωτες σε ενδεχόμενη επιδρομή του κόσμου στα ΑΤΜ. Ακόμα κι εάν η ΕΚΤ δεχόταν να αυξήσει το όριο των 3,5 δισ. -πράγμα που φαντάζει απίθανο- θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις εποπτικές της εξουσίες για να «προειδοποιήσει» τις τράπεζες να μην φορτωθούν περισσότερα έντοκα γραμμάτια του δημοσίου από όσα μπορούν να χρησιμοποιήσουν ως εγγυήσεις.  

Θα ακούσουν οι ελληνικές τράπεζες τη «συμβουλή»; 

Η χαμηλή ζήτηση στη δημοπρασία εντόκων της Τετάρτης δείχνει ότι οι Ελληνικές τράπεζες πήραν το μήνυμα. Κι εάν δεν αγοράσουν αυτές το ελληνικό χρέος, είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς ποιος θα το αγοράσει.